WITKÓWKI
Wieś wymieniana w źródłach od 1444 r. kiedy to stanowiła własność Jędrzeja i Jana Jaszkowskich. Na pocz. XVI w. należała do Ostrorogów z Lwówka. W 1580 r. Marcin Ostroróg-Lwowski sprzedał Witkówki oraz Słonin, Jaszkowo, Jasień i Gołębin wdowie Katarzynie Stanisławowej Rydzyńskiej. W 1583 r. Rydzyńscy sprzedali Witkówki wraz ze Słoninem Janowi Gajewskiemu z Czacza i Pawłowi Koszutskiemu za sumę 8.000 zł. Syn Jana Gajewskiego, Wojciech odsprzedał Witkówki i Słonin Gołutowskiemu z Racotu. Odtąd majątek związany z dobrami racockimi i w rękach ich kolejnych właścicieli (patrz Racot). W okresie międzywojennym folwark wydzierżawiony został Wiktorowi Gółkowskiemu, a po parcelacji dóbr w 1928 r. resztówka sprzedana Wojciechowi Wojciechowskiemu. Folwark w Witkówkach znany od 1681 r., kiedy to wzmiankowane: „domostwo folwarkowe dobre nowe, obory nowe, owczarnia dobra, sypanie, stodoły stare dobre”.
W 1889 r. na terenie folwarku znajdowało się 6 domów zamieszkanych przez 94 osoby.
ZESPÓŁ FOLWARCZNY usytuowany w zachodniej części wsi, ograniczony od strony pd. drogą prowadzącą przez wieś, od zachodu drogą z Czempinia do Racotu. Składa się z podwórza gospodarczego i kolonii domów pracowników folwarcznych. Podwórze na rzucie prostokąta o dłuższej osi wsch.-zach. z zabudową wzdłuż wszystkich pierzei. Wjazdy na dziedziniec prowadzą od strony zach. i pd., gdzie zachowane murowane z cegły ogrodzenie z tynkowanymi przęsłami i pozostawionymi w cegle słupami nakrytymi ostrosłupowym zwieńczeniem. Od strony pd. mur o przęsłach z charakterystycznie układanej pod kątem cegły. Z dawnej zabudowy zachowana rządcówka w pierzei pn., a w pierzei wsch. stajnia, obecnie obora . Od pd. Podwórze zamyka od strony wschodniej budynek mieszkalny z 4 ćw. XIX w., murowany z cegły, parterowy, z użytkowym poddaszem, z ceglanym detalem, połączony z budynkiem inwentarsko-spichrzowym, a dalej za bramą wjazdową dawna stodoła, przebudowana na stajnię. W pierzei zach. wznosi się nowa stodoła.
RZĄDCÓWKA wzniesiona przypuszczalnie ok. 1880 r., rozbudowana na pocz. XX w., murowana z cegły, parterowa, z użytkowym poddaszem, część środkowa nakryta dachem dwuspadowym, boczne niskim czterospadowym, krytym papą. Podpiwniczona tylko część środkowa, gdzie występuje sklepienie odcinkowe na podciągach stalowych. Elewacje budynku tynkowane z zachowanym częściowo detalem. Przyziemie w części wsch. pokryte boniowanem pasowym. Otwory okienne ujęte w proste tynkowe opaski, powyżej gzyms kordonowy, a nad nim kwadratowe okienka poddasza. W starszej środkowej części pośrodku dwuosiowy ryzalit z dwoma półkoliście zamkniętymi oknami w partii parteru, z boku ryzalitu główne wejście do budynku. Po pn. stronie budynku zachowany drzewostan dawnego ogrodu.
STAJNIA (obecnie obora) z ok. 1880 r., jednokondygnacyjna, z magazynowym poddaszem, nakryta dachem dwuspadowym pokrytym dachówką. We wnętrzu sklepienie odcinkowe na gurtach wspartych na kamiennych kolumnach, częściowo zachowany dawny bruk. Elewacje tynkowane z ceglanym detalem w postaci gzymsów lizen i obramień okiennych. W przyziemiu okna zamknięte półkoliście, wyżej prosto. W partii poddasza kwadratowe otwory wentylacyjne, wypełnione ażurowo murowaną cegłą. W szczytach podwójne okna we wspólnym obramieniu.
BUDYNEK INWENTARSKI ZE SPICHLERZEM wzniesiony ok. 1880 r., murowany z cegły, jednokondygnacyjny, z magazynowym poddaszem, nakryty dachem dwuspadowym pokrytym dachówką ceramiczną karpiówką. Obiekt na planie prostokąta, we wnętrzu sklepienie krzyżowe wsparte na żeliwnych kolumnach. Zachowane ceglane posadzki oraz dawne żłoby. Elewacje tynkowane z ceglanym detalem w postaci cokołu, lizen dzielących ściany na jednoosiowe przęsła, obramień wokół zamkniętych odcinkowo okien. W szczytach prostokątne płyciny nie tynkowanej ściany z biforyjnym oknem, nad którym podwójny nadokiennik z cegły.
STODOŁA, obecnie stajnia, wzniesiona w 4 ćw. XIX w., murowana z cegły, nakryta dachem dwuspadowym pokrytym dachówką karpiówką, na planie wydłużonego prostokąta. Pierwotnie obiekt jednoprzestrzenny , z dwoma parami klepisk, obecnie przekształcony na budynek inwentarski. Elewacje tynkowane urozmaicone w przyziemiu rządem ceglanych, odcinkowo zamkniętych płytkich arkad. Od strony podwórza wstawione wtórnie otwory okienne.
KOLONIA DOMÓW PRACOWNIKÓW FOLWARCZNYCH położona na pd.-wsch. od podwórza po przeciwnej stronie drogi, składa się obecnie z dwóch domów nr 11 i 13 połączonych niskim budynkiem gospodarczym. Oba domy parterowe z mieszkalnymi poddaszami, nakryte dachami dwuspadowymi z wystawkami od strony drogi. Pierwotnie elewacje obu budynków tynkowane z ceglanym detalem, zatynkowanym w domu nr 13, w postaci lizen, gzymsu kordonowego i opasek okiennych. Otwory pierwotnie zamknięte odcinkowo, obecnie w budynku nr 11 prosto.
Źródło:
Redakcja naukowa serii prof. dr hab. Jan Skorutowicz „Dawne budownictwa folwarczne”
Jolanta Goszczyńska, Majątki Wielkopolskie, Tom V, Powiat Kościański, Wydawnictwo Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno Spożywczego w Szreniawie 1998r., wyd. cyt., s. 287-288