SZCZODROWO

Wieś wymieniana w źródłach od końca XIV w. W 1426 r. część wsi należała do księdza Andrzeja, a druga część do sióstr Elżbiety i Małgorzaty. Jako posag Małgorzaty część Szczodrowa przejął Maciej z Brodnicy i Wronowa, a po nim ich synowie Mikołaj i Jan Szczodrowscy. W 1469 r. własność ich stryja Mikołaja, następnie wieś w rękach Leszczyców Dokowskich. W 1482 r. majątek przeszedł w ręce Jarosława Dokowskiego, a następnie jego syna Mikołaja. W 1490 r. właścicielami wsi byli ks. Jan i Andrzej Dokowscy, zwani Szczodrowskimi. W 1507 r. przeszła w ręce Marcina z Łąkiego i Chraplewa jako posag Łucji Szczodrowskiej. Następnie własność ich syna Marcina, potem wnuka Jana, który w 1594 r. sprzedał dobra Andrzejowi Roli Zbijewskiemu z Siekowa. W 1599 r. wieś odkupił Jan Dziekczyński za 9.000 zł, po którym odziedziczyła wdowa po nim Urszula z Grąblewskich. Przed 1643 r. Szczodrowo nabył Aleksander Bończa Miaskowski, od którego syna Aleksandra kupił je w 1679 r. Jan z Komorza Kurcewski, który następnie w 1684 r. oddał wieś zięciowi Franciszkowi Gajewskiemu z Białcza. Po nim dziedziczył Józef Radomicki, a następnie jego siostra Izabela, która wniosła dobra Izydorowi Zakrzewskiemu. Jego syn Ignacy w 1783 r. sprzedał Szczodrowo za sumę 83.000 zł Franciszkowi Żychlińskiemu, po którym odziedziczyli jego synowie Antoni, Ksawery i Stanisław. Od 1802 r. jako właściciel występuje Ksawery Żychliński, którego syn Jan zbankrutował i majątek został wystawiony na licytację. W ten sposób w 1853 r. Szczodrowo kupił Edward Pohl, po którym dziedziczył w 1902 r. Robert Pohl, od 1904 r. wraz z żoną Marią z d. Richter. W 1905 r. dobra kupił Paul Schulz. Od 1908 r. majątek należał do Franciszka Ksawerego Speicherta, a od 1911 r. do Bolesława Speicherta. W 1913 r. Szczodrowo kupiła Helena Chłapowska z domu Mielżyńska z Bonikowa. W 1931 r. dobra sprzedano Antoniemu Makowieckiemu, dyrektorowi cukrowni z Chełmży, a następnie w 1935 r. Adamowi Marianowi Punikowskiemu z Poznania. Majątek ziemski wzmiankowany w Szczodrowie już w 1588 r. W 1881 r. powierzchnia dóbr rycerskich Szczodrowo wynosiła 367,6 ha, z czego 231,5 ha zajmowały pola, 89,4 ha łąki, 38,3 ha lasy, 7,6 ha nieużytki, 0,8 ha wody. Było to gospodarstwo głównie hodowlane, prócz tego działał tu młyn parowy, płatkarnia, cegielnia i maszyna do czyszczenia lnu, później także wytwórnia prasowanych drożdży. Na terenie dworskim znajdowało się 9 domów i mieszkało  161 osób. W 1913 r. na terenie majątku prowadzono hodowlę 51 koni, 84 krów, 195 świń. W okresie międzywojennym w gospodarstwie zajmowano się reprodukcją nasion buraczanych.

ZAŁOŻENIE DWORSKIE usytuowane jest we wschodniej części wsi po pn. stronie drogi prowadzącej z Kokorzyna do Kościana. Składa się z części rezydencjonalnej i folwarcznej.
ZESPÓŁ REZYDENCJONALNY zajmuje pn. część założenia. Tworzy go dwór, oficyna i pozostałości niewielkiego parku. Na mapie z 1862 r. widoczna rezydencja na rzucie litery "U". Już w końcu XIX w. dwór na planie litery "L", a główny wjazd prowadził od strony zachodniej, gdzie droga rozdzielała się na dwie części, z których jedna wiodła do rezydencji, a druga na podwórze folwarczne. Pn. część podwórza zajęta była przez zieleń, która oddzielała dwór od zabudowań gospodarczych. Obecnie zachowanych tu kilka drzew. Niewielki park rozciągał się także na pn. od dworu i dochodził do dużego stawu. Obecnie brak zieleni przy samym dworze, zachowane pojedyncze drzewa przy stawie. Na wsch. od dworu zachowana dawna oficyna, murowana z cegły, parterowa, nakryta dachem dwuspadowym pokrytym obecnie eternitem, o elewacjach tynkowanych, przebudowanych.
DWÓR wzniesiony przypuszczalnie w 2 poł. XIX w. na miejscu wcześniejszego budynku, z częściowym wykorzystaniem jego murów, rozbudowany na przełomie XIX i XX w. Pod skrzydłem pn. dworu zachowane sklepienie kolebkowe piwnice. Budynek murowany z cegły, piętrowy, nakryty dachem dwuspadowym pokrytym dachówką, skrajne osie nakryte dachami płaskimi lub pulpitowymi. Wzniesiony na planie litery "L". Fasada dworu skierowana w kierunku pd. Pierwotnie skrzydło pd. nieco krótsze, rozbudowane o jednoosiowe, piętrowe przybudówki, których ściany zakończone attyką zwieńczoną od frontu szczytami. Wejście główne od dworu poprzez jednoosiowy ryzalit. Elewacje tynkowane z zachowaną częściowo dekoracją architektoniczną w postaci lizen i pilastrów, gzymsu kordonowego i wieńczącego. Część otworów parteru zamkniętych półkoliście, piętra prosto. Prawie wszystkie okna piętra i skrzydła pd. wymienione na nowe.

ZESPÓŁ FOLWARCZNY składa się z podwórza folwarcznego i kolonii domów pracowników folwarcznych. Na wschód od zespołu domów znajdują się pozostałości dawnej cegielni. W 1861 r. podwórze na rzucie zbliżonym do pięcioboku z czterema budynkami usytuowanymi wzdłuż załamania głównej drogi i dwoma w pierzei wsch. Wzdłuż drogi prowadzącej do Kokorzyna znajdowało się jedenaście budynków wchodzących w skład kolonii mieszkalnej. W końcu XIX w. podwórze na rzucie prostokąta o dłuższej osi pn.-pd. Główny wjazd na folwark prowadził od strony pd.- wsch. oraz pn.-zach. Z dawnej zabudowy dziedzińca zachowały się trzy połączone budynki w części pd. pierzei zachodniej tj. budynek mieszkalno-magazynowy, budynek inwentarsko-magazynowy i stodoła murowana z końca XIX w. W pierzei wsch. wznosi się obora z 4 ćw. XIX w., murowana z cegły, nakryta dachem dwuspadowym pokrytym eternitem, o tynkowanych elewacjach częściowo przekształconych. Nie istnieją dawne obiekty z pierzei pd. Z dawnej kolonii mieszkalnej zachował się tylko budynek przy wjeździe do dworu, murowany z cegły, z końca XIX w., o zmienionych elewacjach.

BUDYNEK MIESZKALNO-MAGAZYNOWY wzniesiony został prawdopodobnie w 4 ćw. XIX w. Jest to obiekt murowany z cegły, dwukondygnacyjny, z użytkowym poddaszem, nakryty dachem dwuspadowym pokrytym dachówką. Postawiony na rzucie litery "L", z nieco niższym podpiwniczonym skrzydłem zachodnim, z elewacją frontową zwróconą na pn. w kierunku dworu zaakcentowaną wysuniętym gankiem z tarasem. We wnętrzu stropy drewniane belkowe z podsufitką oraz strop odcinkowy Kleina. Więźba dachowa krokwiowo-jętkowa. Elewacje tynkowane. Pierwotnie otwory okienne zamknięte półkoliście. Elewacje skrzydła zachodniego podzielone gzymsem kordonowym. Wejście od strony pn. poprzedza otwarty ganek z tarasem w partii piętra, obecnie nie użytkowanym (zamurowane wejście).

BUDYNEK INWENTARSKO-MAGAZYNOWY  połączony od strony pn. z domem mieszkalnym, wzniesiony w 4 ćw. XIX w., murowany z cegły, dwukondygnacyjny, z poddaszem, nakryty wysokim dachem dwuspadowym pokrytym dachówką. Budynek na rzucie prostokąta z wnętrzem podzielonym na cztery pomieszczenia. Wewnątrz stropy drewniane belkowe lub odcinkowe Kleina. Elewacje tynkowane z zachowanym jedynie gzymsem wieńczącym. Okna pierwotnie zamknięte półkoliście, obecnie część prosto. W starych otworach okiennych zachowana metalowa stolarka wielopolowa.  
 
     Źródło:
Redakcja naukowa serii prof. dr hab. Jan Skorutowicz "Dawne budownictwa folwarczne"
Jolanta Goszczyńska, Majątki Wielkopolskie, Tom V, Powiat Kościański, Wydawnictwo Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno Spożywczego w Szreniawie 1998r.,  wyd. cyt., s. 258-259