Gmina Kościan leży w Wielkopolsce, w powiecie kościańskim. Zajmuje obszar o powierzchni 202,5 km² i jest zamieszkana przez ponad 16000 mieszkańców w 37 wsiach i 7 przysiółkach. Największymi miejscowościami są Kiełczewo, Racot i Stare Oborzyska. W centrum Gminy znajduje się miasto Kościan, które jest odrębnym samorządem. Naszym atutem jest położenie. Przez gminę prowadzi droga ekspresowa S5, droga krajowa z Poznania do Wrocławia oraz droga wojewódzka z Nowego Tomyśla do Gostynia. Te szlaki komunikacyjne uzupełnia połączenie kolejowe między Poznaniem i Wrocławiem.
Wykaz Powstańców Wielkopolskich i żołnierzy
pochowanych na cmentarzach w Gminie Kościan
Cmentarz Wyskoć
relacja z 2014: TUTAJ
1. Galiński Zygmunt
ur. 5.04.1885r. w Będziszynie – zm. 29.05.1933 w Poznaniu
Powstaniec Wielkopolski, oficer Wojska Polskiego.
Galiński Zygmunt urodził się w Będzieszynie z rodziców Franciszka Galińskiego i Ludwiki z Brodzkich, właścicieli majątku ziemskiego w Będzieszynie. Ukończył gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim oraz Wydział Rolny na Uniwersytecie w Lipsku. Podczas nauki należał do tajnych, polskich organizacji patriotycznych. Służył w wojsku niemieckim na froncie zachodnim i był w tych walkach wielokrotnie ranny.
Po wybuchu Powstania Wielkopolskiego, w grudniu 1918 roku, utworzył oddziały powstańcze w Szamotułach. Był komendantem powiatowym sił powstańczych. Wraz ze swoimi żołnierzami rozbroił załogę niemiecką we Wronkach oraz zajął obóz ćwiczebny w Biedrusku. Brał udział w walkach na obszarach: Wieleń, Czarnków i Chodzież. Za udział w powstaniu został odznaczony Medalem Niepodległości i pośmiertnie Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym. W 1919 roku został awansowany na dowódcę II Okręgu Wojskowego, a od 1920 r. został komendantem obozu jenieckiego w Kaliszu. W Wojsku Polskim służył do 15 listopada 1921 roku.
Od roku 1922 z ramienia Skarbu Państwa został administratorem klucza baszkowskiego w powiecie krotoszyńskim. W lipcu 1923 przejął dzierżawę majątku państwowego Wyskoć, znajdującego się pod patronatem Fundacji Sułkowskich w Rydzynie. Społecznik i działacz lokalny, kierował Kółkiem Rolniczym, był członkiem Związku Ziemian, oraz prezesem Powiatowego Związku Oficerów Rezerwy. Za pracę społeczną został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. Zmarł nagle w Poznaniu.
relacja z 2021: TUTAJ
2. Jakub Adamski
Rodzice: Józef Adamski, Marianna Roszczyńska
Ur.: 1900-07-23, Wolkowo (rodzeństwo: Stanisława i Franciszek)
Zm. 1965-05-14, pochowany wraz z żoną Pelagią (1903-1988) w Wyskoci
Odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym (Uchwała Rady Państwa nr: 11.13-0.916 z dnia 1958-11-13)
Opis: Jakub Adamski brał czynny udział w Powstaniu Wielkopolskim z bronią w ręku. Od 02.01.1919 r. w szeregach 1 komp. kościańskiej (dowódca May – udział w potyczkach pod Wolsztynem, a następnie na froncie leszczyńskim pod Pawłowicami). Po zakończeniu Powstania przydzielony do 6 p. Strzelców Wlkp. i zwolniony do rezerwy w 1921 r. Po II wojnie światowej był m.in. sołtysem Darnowa.
3. Jan Konieczny
Rodzice: Michał Konieczny, Magdalena Bock
Ur.: 1889-03-26, Szczodrowo (rodzeństwo: Wojciech, Marianna, Antoni, Antonina, Franciszka, Angelika)
Zm. 1962-03-03, pochowany w Wyskoci
Odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym (Uchwała Rady Państwa nr: 12.06-0.954 z dnia 1957-12-06)
Opis: Jan Konieczny brał czynny udział w Powstaniu Wlkp. z bronią w ręku. Uczestniczył w walkach na froncie południowym w pow. Leszno (dowódca: May). Następnie wcielony został do 6 Pułku Strzelców Wlkp. skąd zwolniony został w 1919 w stopniu kaprala. Mieszkał w Ćwikłowie (sołectwo Turew).
Cmentarz Racot
relacja z 2015: TUTAJ
1. Świątek Michał
ur. 11 września 1899 r. w Goczałkowie koło Gniezna; zm. 11 stycznia 1947 r. w Kościanie
Powstaniec Wielkopolski, podoficer zawodowy 17 Pułku Ułanów Wielkopolskich.
Syn Walentego i Franciszki
Pochowany na cmentarzu komunalnym w Racocie (Kwatera II, rząd 1, miejsce 2)
Michał Świątek brał czynny udział w Powstaniu Wielkopolskim. Od początku związany z formującymi się oddziałami jazdy Armii Wielkopolskiej, wstąpił do organizującego się w Gnieźnie 3 Pułku Ułanów Wielkopolskich, od sierpnia 1919 r. – 17 Pułku Ułanów Wielkopolskich. Po zakończeniu walk w Wielkopolsce, w 1920 r. uczestniczył w przejmowaniu dla Odrodzonego Państwa Polskiego, ziem Pomorza Gdańskiego. Ze swoim Pułkiem walczył następnie w wojnie polsko-bolszewickiej, brał m.in. udział w wyprawie kijowskiej. Po zakończeniu wojny ukończył kurs podoficerów kawalerii w Grudziądzu. Jako podoficer zawodowy związał się z Wojskiem Polskim. We wrześniu 1939 r. na stanowisku starszego wachmistrza – szefa 4 szwadronu 17 Pułku Ułanów Wielkopolskich im. Króla Bolesława Chrobrego. Walczył w bitwie nad Bzurą. Podczas przedzierania się Pułku z Kampinosu do Warszawy zostaje ranny i trafia do niewoli niemieckiej. Wieloletni pracownik Stadniny Koni w Racocie.
Odznaczony: Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari, Brązowym Krzyżem Zasługi, Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Medalem za Długoletnią Służbę, Odznaką 17 Pułku Ułanów Wielkopolskich, Odznaką pamiątkową Frontu Pomorskiego, Powszechną Odznaką Sportową.
2. Sobiech Leon
ur. 9 kwietnia 1895 r. w miejscowości Nacław; zm. w 1977 r.
Powstaniec Wielkopolski, żołnierz Wojska Polskiego.
Syn Ignacego i Pelagii
Pochowany na cmentarzu komunalnym w Racocie (Kw. I, rząd 6, miejsce 14)
Leon Sobiech brał czynny udział w Powstaniu Wielkopolskim. Od 6 stycznia 1919 r. walczył na froncie południowym pod Lesznem w składzie oddziałów kościańskich oraz Kompanii Kiełczewskiej pod dowództwem Józefa Korbika. Walczył m.in. w rejonie Górki Duchownej, Lipna i Krzycka. Po zakończeniu Powstania Wielkopolskiego wcielony do 6 Pułku Strzelców Wielkopolskich. W 1920 roku zwolniony ze służby w stopniu kaprala. Odznaczony: Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym.
3. Mokrzyński Stanisław
ur. 17 września 1891 w miejscowości Karczewo, powiat Kościan;
zm. 2 maja 1981
Powstaniec Wielkopolski, żołnierz Wojska Polskiego.
Syn Walentego i Marianny
Pochowany na cmentarzu komunalnym w Racocie (Kw. III, rząd 5, miejsce 5)
Stanisław Mokrzyński 3 stycznia 1919 r. wstąpił jako ochotnik do kompanii powstańczej formującej się w Grodzisku Wielkopolskim pod dowództwem porucznika Józefa Skrzydlewskiego. Brał udział w walkach na Froncie Zachodnim. Walczył o Rakoniewice, Rostarzewo, Wolsztyn, Kopanicę oraz Babimost. Odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym
4. Pawlicki Andrzej
ur. 20 listopada 1898 r w miejscowości Lubosz Stary; zm. 20 lutego 1985 r.
Powstaniec Wielkopolski, żołnierz Wojska Polskiego
Syna Jana i Katarzyny z Wojdów
Pochowany na cmentarzu komunalnym w Racocie (Kw. I, rząd 9, miejsce 4)
Andrzej Pawlicki brał czynny udział w walkach wyzwoleńczych w rejonie Leszna w składzie 2 Kompanii Kościańskiej pod dowództwem por. Furmanka. Po zakończeniu Powstania Wielkopolskiego wcielony został do 12 kompanii 57 Pułku Piechoty, w tej jednostce brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Dnia 28 czerwca 1921 zwolniony do rezerwy.
W okresie międzywojennym, w czasie okupacji i po wyzwoleniu pracował, do czasu pójścia na emeryturę, jako robotnik rolny w majątku Racot.
Odznaczony: Orderem Odrodzenia Polski oraz Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym.
5. Wróblewski Stanisław
ur. 1 listopada 1898 w Gołębinie Starym; zm. 17 stycznia 1975 r.
Powstaniec Wielkopolski, żołnierz Wojska Polskiego
Syn Franciszka i Seweryny z d. Rudawskiej
Pochowany na cmentarzu komunalnym w Racocie (Kw. II, rząd 1, miejsce 5)
Brał czynny udział w Powstaniu Wielkopolskim w składzie 2 Kompanii Kościańskiej pod dowództwem porucznika Furmanka. Walczył pod Lesznem, Osieczną i Kąkolewem. Po zakończeniu powstania dnia 14 marca 1919 r. został wcielony do 3 Pułku Strzelców Wielkopolskich (późniejszego 57 Pułku Piechoty). W składzie tego pułku brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. 15 lipca 1921 r. został zwolniony do cywila. Po wojnie pracował jako kolejarz w PKP, był długoletnim zawiadowcą stacji PKP w Racocie.
Odznaczony: Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym
6. Szymaniak Jan
ur. 3 grudnia 1894 r. w miejscowości Lubosz Stary; zm. 17 stycznia 1979 r.
Powstaniec Wielkopolski, żołnierz Wojska Polskiego
Syn Józefa i Wiktorii
Pochowany na cmentarzu komunalnym w Racocie (Kw. III, rząd 8, miejsce 4)
Jako ochotnik wstąpił 2 stycznia 1919 r. do organizującej się w Śmiglu Kompanii Powstańczej, której dowódcą był podpułkownik Łukomski. Od 6 stycznia 1919 r. walczył na froncie pod Lesznem, gdzie brał udział w potyczkach patroli oraz bojach pod Osieczną, Wyciążkowem, Klonówcem. Od 12 stycznia 1919 r. rozpoczyna służbę w Pułku Strzelców Wielkopolskich. Bierze udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Ze swoim Pułkiem dociera aż do Kijowa. W czasie II Wojny Światowej ukrywał się przed Niemcami, następnie został wysłany do Rzeszy na roboty przymusowe.
Odznaczony: Złotym Krzyżem Zasługi oraz Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym
7. Dominiczak Jan
ur. 16 października 1898 r.;
Powstaniec Wielkopolski, żołnierz Wojska Polskiego
Syn Józefa i Apolonii
Pochowany na cmentarzu komunalnym w Racocie (Kw. I, rząd 9, miejsce 7)
Jan Dominiczak brał czynny udział w Powstaniu Wielkopolskim. Walczył na froncie południowym w oddziale pod dowództwem Żakowskiego. Po zakończeniu Powstania Wielkopolskiego zostaje powołany do służby czynnej w Wojsku Polskim. Do 1921 roku służył w 6 Pułku Strzelców Wielkopolskich.
Odznaczony: Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym.
8. Nowak Jan
ur. 3 grudnia 1893 r. w Gryżynie; zm. 20 października 1966 r.
Powstaniec Wielkopolski, żołnierz Wojska Polskiego
Syn Antoniego i Franciszki
Pochowany na cmentarzu komunalnym w Racocie (Kw. I, rząd 6, miejsce 15)
Jan Nowak podczas I Wojny Światowej walczył w armii niemieckiej na froncie zachodnim. W czasie walk został ciężko ranny. Po powrocie do Wielkopolski wstąpił ochotniczo do organizującego się na terenie Kościana oddziału powstańczego. W składzie Pierwszej Polowej Kompani Kościańskiej pod dowództwem kpt. Stefana Maya wyjechał na front w rejonie Leszna. Brał udział w potyczkach koło Lipna, Klonówca, Murkowa oraz w zdobywaniu takich miejscowości jak Krzycko, Brenno oraz Wijewo. Długoletni pracownik Stadniny Koni w Racocie. Odznaczony: Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym.
Cmentarz w Gryżynie
relacja z 2016: TUTAJ
1. Jakubowski Kasper
Ur. 6.1.1895 w Osieku, zm. 1973
Syn Tomasza i Balbiny Jakubowskich.
Jakubowski Kasper brał udział w I wojnie światowej. Wracając z niej wstąpił ochotniczo do kompanii powstańczej w Krzywiniu. Brał czynny udział w walkach na odcinku Leszno – Osieczna. W 1919 roku został wcielony do pułku saperów w Poznaniu, brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej i cztery lata później zwolniony do rezerwy.
Odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym (pośmiertnie)
2. Goliwąs Jan
Ur. 30.11.1900 r. w Szczepankowie, zm. 2.5.1976 r. w Gryżynie
Powstaniec Wielkopolski, uczestnik kampanii wrześniowej
Najstarszy syn z małżeństwa Antoniego i Katarzyny z Kończaków. 21.6.1918 r. wcielony został przymusowo do armii niemieckiej, z której zdezerterował w listopadzie i ukrył się w rodzinnej wsi. Po wybuchu powstania w Poznaniu uczestniczył w akcjach rozbrajania Niemców oraz ochotniczo wstąpił do formującego się w Gnieźnie 3. Pułku Ułanów Wielkopolskich i otrzymał przydział do 1. szwadronu. Brał udział we wszystkich działaniach pułku na Froncie Północnym Powstania w rejonie Szubina, Żnina i Kcyni.
13.2.1920 r. wraz z pułkiem skierowany został do Wilna na Front Litewsko-Białoruski, awansując w tym czasie kolejno do stopnia starszego ułana, a następnie kaprala. W czasie ofensywy na Kijów walczył pod Horodyszkami, Malinem i wkroczył wraz z pułkiem do Kijowa. W czasie odwrotu brał udział w bitwie pod Starosielcami, a następnie przez Bobrujsk powrócił do Gniezna. 1.2.1921 r. został awansowany do stopnia plutonowego i rozpoczął służbę zawodowego żołnierza, którą pełnił nieprzerwanie do 29.9.1939 r. W 1922 r. wraz z pułkiem przeniesiony został do garnizonu w Lesznie, awansując w 1925 r. do stopnia wachmistrza, a w 1928 r. starszego wachmistrza. 27.1.1931 r. ożenił się z Janiną z Szymańskich.
We wrześniu 1939 r. wyruszył do walki jako szef 2. szwadronu. Brał udział we wszystkich walkach pułku, wykazując troskę o podległych mu żołnierzy i dając przykład osobistą odwagą. Po przebiciu się pułku do oblężonej Warszawy brał udział w jej obronie. Po kapitulacji dostał się do niewoli niemieckiej i do 20.8.1940 r. przebywał w obozie przejściowym dla jeńców wojennych w Pruszkowie. W czasie ewakuacji obozu na teren Niemiec zbiegł z transportu i udał się do Leszna. Został tam zatrzymany i wywieziony na roboty przymusowe w okolice Budziszyna. Po ucieczce z robót zgłosił się do pracy w stadninie koni w Racocie, gdzie zatrudniona była grupa byłych żołnierzy 17 Pułku Ułanów, głównie podoficerów. Nawiązując kontakt z Inspektoratem ZWZ/AK w Lesznie, Goliwąs stał się współzałożycielem i kierownikiem komórki ZWZ w Racocie. We wrześniu 1941 r. stadnina wraz z personelem i ich rodzinami przeniesiona została na teren Niemiec do Grabau i Schonbeken (Schleswig-Holstein). 3.5.1945 r. wyzwolono rejon stadniny i przejęto pod zarząd polski. We wrześniu 1946 r. Goliwąs powrócił do kraju zamieszkując w Gryżynie w pow. kościańskim. Od 1946 r. do przejścia ma emeryturę w 1966 r. był zatrudniony w Państwowej Stadninie Koni w Racocie, a od 1951 r. jako główny księgowy w gospodarstwie rolnym stadniny w Gryżynie. Należał do Frontu Jedności Narodu i ZBOWiDu, udzielając się przy tym społecznie. Za udział w Powstaniu Wielkopolskim został w 1971 r. mianowany podporucznikiem rezerwy.
Odznaczony był: Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych, Medalem Niepodległości, Brązowym Krzyżem Zasługi, Medalem Pamiątkowym z Wojną lat 1918-1921;
Medalem Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości, Srebrnym Medalem za Długoletnią Służbę, Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, Odznaką Grunwaldzką
3. Władysław Prałat
ur. 15.06.1908 r. w Katarzyninie, zm. 16.06.1986 r.
Syn Wawrzyńca i Agnieszki. Starszy strzelec Wojska Polskiego
W sierpniu 1939 r. powołany jako rezerwista do 17. Pułku Ułanów Wielkopolskich im. Króla Bolesława Chrobrego. Brał udział w bitwie nad Bzurą a 18.9.1939 r. dostał się do niewoli niemieckiej. Po ucieczce z niej, przedarł się do Armii Polskiej na Wschodzie i od sierpnia 1942 r., był żołnierzem II Korpusu Polskiego, miedzy innymi 10. Pułku Huzarów wchodzącego w skład 3 (14) Wielkopolskiej Brygady Pancernej. Po wojnie mieszkał w Januszewie.
Odznaczony medalem „Za udział w wojnie obronnej 1939”
4. Teofil Wyssogota-Zakrzewski h. Wyskota
Ur. w 1809 r., zm. 16.12.1881 w Poznaniu
Powstaniec listopadowy, podporucznik Wojska Polskiego.
Był trzecim synem Karola. Służył jako oficer artylerii w armii pruskiej. Na wieść o Powstaniu Listopadowym udał się do Królestwa, gdzie służył w korpusie artylerii jako podporucznik w baterii Chorzewskiego. Za dzielne wyparcie moskali z okopów Woli pod Warszawą został odznaczony 14 września 1831 roku Złotym Krzyżem Virtuti Militari. Po upadku Powstania udał się na emigrację do Anglii. Za dezercję rząd pruski skazał go zaocznie na śmierć i jego podobizna została rozstrzelana. Po amnestii wrócił do kraju i osiedlił się w Janówcu. Poślubił angielkę Helenę Dickens.
5. Antoni Kasztelan
Antoni Kasztelan (ur. 27 kwietnia 1896 w Gryżynie, zm. 14 grudnia 1942 w Królewcu)
kapitan Wojska Polskiego, żołnierz Armii Cesarstwa Niemieckiego w czasie I wojny światowej, powstaniec wielkopolski i uczestnik wojny z bolszewikami. W trakcie kampanii wrześniowej w 1939 kierował kontrwywiadem Obrony Wybrzeża. Został stracony w niewoli niemieckiej.
Antoni Kasztelan był synem Pawła i Agnieszki z Dudziaków. Często zmieniał szkoły, ponieważ usuwano go za kolportowanie polskojęzycznych książek oraz współpracę z polskimi kółkami harcerskimi i sportowymi. Ostatecznie w 1915 roku ukończył gimnazjum w Kościanie. W 1916 roku został wcielony do armii niemieckiej i otrzymał przydział do artylerii. Na froncie walczył w szeregach 5 Dolnośląskiego pułku artylerii ciężkiej z Głogowa. W trakcie działań wojennych był dwukrotnie ranny, w tym ciężko pod Verdun. Po I wojnie światowej powrócił do Wielkopolski i w 1919 brał udział w tamtejszym powstaniu, a po jego zakończeniu służył w 6 pułku Strzelców Wielkopolskich. Pod koniec 1919 został przyjęty do Wielkopolskiej Szkoły Podchorążych Piechoty w Poznaniu. W 1920 roku został mianowany podporucznikiem w korpusie oficerów piechoty. W tym czasie cały swój majątek (wart około 20 tys. marek) ofiarował Skarbowi Państwa. W czasie wojny z bolszewikami został ciężko ranny pod Mławą.
Od 1921 pełnił służbę w 49 pułku piechoty Strzelców Kresowych w Kołomyi. Na stopień porucznika awansowany został ze starszeństwem z dniem maja 1921 roku w korpusie oficerów piechoty. 26 marca 1931 roku został przeniesiony do baonu podchorążych rezerwy piechoty nr 10 w Gródku Jagiellońskim na stanowisko dowódcy kompanii. 23 października 1931 roku ogłoszono jego przeniesienie do 1 Morskiego Batalionu Strzelców w Wejherowie. Początkowo pełnił służbę na stanowisku adiutanta batalionu, a następnie dowódcy kompanii. 4 lipca 1935 roku ogłoszono jego przeniesienie do Dowództwa Floty w Gdyni. Został przydzielony do Samodzielnego Referatu Informacyjnego Dowództwa Floty na stanowisko referenta. Na tym stanowisku służbowym zasłużył się w wykrywaniu niemieckich szpiegów działających na Wybrzeżu, zwłaszcza Gdyni W 1936 roku został awansowany na kapitana w korpusie oficerów piechoty. W 1937 roku otrzymał pozwolenie na noszenie munduru oficera marynarki. Zgodnie z pragmatyką oficerską, po osiągnięciu wieku 42 lat, został przeniesiony z korpusu oficerów piechoty do grupy administracyjnej korpusu oficerów administracji.
W kampanii wrześniowej 1939 pełnił obowiązki szefa kontrwywiadu w Dowództwie Obrony Wybrzeża. Wziął udział w obronie Helu. 1 października kontradmirał Józef Unrug delegował go razem z komandorem Marianem Majewskim na rokowania kapitulacyjne w sopockim Grand Hotelu z dowódcą Wehrmachtu w Zatoce Gdańskiej, generałem lotnictwa Leonardem Kaupischem.Po kapitulacji 2 października dostał się do niewoli i został skierowany do Oflagu X B Nienburg. Na początku listopada 1939 roku został przewieziony do gdańskiego Gestapo, gdzie był przesłuchiwany w sprawie rzekomych przestępstw przeciwko III Rzeszy i jej obywateli względnie osób narodowości niemieckiej. Po wykonaniu czynności śledczych został skierowany do Oflagu X A Itzehoe, a w połowie maja 1940 roku do Stalagu XX A w Biskupiej Górce. W lipcu 1940 roku został „zwolniony” z niewoli i wbrew konwencji genewskiej oddany w ręce Gestapo. W śledztwie był bity i torturowany. 4 lutego 1941 roku został ujęty w ewidencji obozu koncentracyjnego Stutthof pod numerem 10433. W obozie włączył się do działalności konspiracyjnej. Od końca 1941 był więziony w Gdańsku. 12 stycznia 1942 sąd specjalny w Gdańsku wydał wyrok skazujący go na czterokrotną karę śmierci za działanie na szkodę państwa niemieckiego. W czerwcu 1942 roku został przewieziony do więzienia „Neubau” w Królewcu i umieszczony w celi śmierci. 14 grudnia 1942 roku został zgilotynowany
Niemcy przekazali ciało Instytutowi Anatomii Uniwersytetu Królewieckiego. Symboliczny grób znajduje się na Cmentarzu Witomińskim w Gdyni. Pamięci kapitana Kasztelana poświęcono tablice na Cmentarzu Starym w Wejherowie oraz w kościele Najświętszej Marii Panny w Gdyni.
Od 1921 Antoni Kasztelan był żonaty z Marią, zmarłą w 1993. Mieli czworo dzieci: Stanisława (ur. 1923) – żołnierza Armii Krajowej, Zygmunta (1926-2013) – żołnierza Armii Krajowej, absolwenta Akademii Medycznej w Gdańsku i lekarza urologa, oraz Marię (ur. 1934) – absolwentkę Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Trzecie z kolei dziecko, Danuta, zmarło we wczesnych latach dzieciństwa i jest pochowane na Starym Cmentarzu w Wejherowie. Obok jej nagrobka znajduje się symboliczna tablica upamiętniająca Antoniego Kasztelana.
Ordery i odznaczenia: Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski – 14 września 2010 roku, pośmiertnie, „za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej”
Medal Niepodległości – 16 marca 1933 roku „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”, Srebrny Krzyż Zasługi, Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921, Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Wielkopolski Krzyż Powstańczy – pośmiertnie, Odznaka za Rany i Kontuzje
6. dziedzic Gryżyny Józef Antoni Lossow,
Ur. 13.06.1874 w Gryżynie, zm. 11.03.1950
Syn Aleksandra i Joanny
pochowany na cm. Parafialnym pw. Bożego Ciała w Poznaniu ul. Bluszczowa
kw. GBB nr. 17
Powstaniec Wielkopolski, major Wojska Polskiego, patriota.
Jeden z twórców i pierwszy dowódca 15 Pułku Ułanów Poznańskich. Honorowy prezes Towarzystwa b. Żołnierzy 1 p. Ułanów Wielkopolskich (15 pułku Ułanów Poznańskich)
Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi i Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921″
Cmentarz w Choryni
1. Lossy Stefan
Ur. 10 lipca 1895 r. w Turwi, zm. w 1983r.
Powstaniec Wielkopolski, żołnierz Wojska Polskiego.
Syn z małżeństwa Szymona i Katarzyny.
W 1915 r. Stefan Lossy został powołany do Armii Niemieckiej do formacji saperów, gdzie służył do listopada 1918 r, ranny na froncie. Stefan Lossy brał udział w Powstaniu Wielkopolskim z bronią w ręku, najpierw w walkach ulicznych w Poznaniu, a następnie na froncie pod Poniecem i Krobią. Był członkiem obsługi karabinu maszynowego w pociągu pancernym na linii Gniewkowo – Złotniki. Po ukończeniu powstania został wcielony do służby czynnej w Wojsku Polskim i zwolniony w stopniu kaprala. Po powrocie z wojska rozpoczął pracę jako drugi leśnik w leśnictwie Kotusz.
Podczas drugiej wojny światowej pracował jako robotnik rolny,
Po drugiej wojnie światowej mieszkał w Choryni i pracował jako leśnik w PGR Choryń.
W latach siedemdziesiątych mianowany podporucznikiem Wojska Polskiego.
Odznaczony: Orderem Odrodzenia Polski, Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym.
Cmentarz w Starych Oborzyskach
relacja z 2017: TUTAJ
1. Szymański Jan
ur. 24.06.1896 roku w Jasieniu, zm. 13.06.1974 roku.
Powstaniec Wielkopolski, żołnierz Wojsk Wielkopolskich
Syn Wojciecha i Marii.
Jan Szymański brał czynny udział w Powstaniu Wielkopolskim. 08.01.1919 roku dołączył do kompanii kościańskiej, pod dowództwem por. Sikory, z którą walczył pod Lipnem i Górką Duchowną, później pod Boguszynem i Krzyckiem Wielkim. Po zakończeniu powstania przydzielony do 6. pułku Strzelców Wielkopolskich. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Zwolniony do rezerwy w 1920 roku. Odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym.
2. Jan Nowicki
ur. 08.05.1889 roku w Zadorach, zm. 23.09.1977 roku.
Powstaniec Wielkopolski.
Jan Nowicki w trakcie I wojny światowej walczył w armii niemieckiej, pod Verdun. W 1918 roku wrócił z frontu zachodniego i dołączył do oddziałów powstańczych. Brał udział w walkach pod Bojanowem, Rawiczem i Lesznem. Ożenił się z Antoniną z d. Bartkowiak, mieszkali w Starych Oborzyskach.
3. Teodor Raszewski
ur. 11.10.1892 roku w Jasieniu, zm. 29.06.1919 roku w Nakle n. Notecią Powstaniec wielkopolski, rotmistrz 1. Pułku Ułanów Wielkopolskich
Syn Gustawa Raszewskiego h. Grzymała i Teodory z d. Moszczyńskiej.
Teodor Raszewski w trakcie pierwszej wojny światowej służył w wojsku niemieckim. Po wybuchu powstania wielkopolskiego dołączył do kompanii czempińskiej, skąd został przeniesiony i mianowany dowódcą 4. szwadronu 1. Pułku Ułanów Wielkopolskich (15. Pułk Ułanów Poznańskich). 29.06.1919 roku oddziały 4. szwadronu, poruszając się wzdłuż szosy w rejonie Osieka nad Notecią, zostały zaatakowane przez niemieckie wojsko. Rotmistrz Raszewski, chcąc zająć dogodniejsze miejsce do obserwacji linii przeciwnika, wraz z kilkoma żołnierzami dostał się pod silny ogień karabinów maszynowych od którego poległ. W wyniku ostrzału nie udało się wyewakuować ciała dowódcy, które przejęły wojska przeciwnika. Dopiero po pertraktacjach Niemcy wydali ciała dwóch poległych żołnierzy, w tym Teodora Raszewskiego, w zamian za obietnicę wydania ciał dwóch poległych wyższych oficerów niemieckich i kaucję wysokości 20 000 marek. Ciało dowódcy przewieziono do Poznania a następnie do Oborzysk Starych, gdzie złożono je w grobowcu rodzinnym.
4. Jan Cichocki
ur. 11.1.1896 roku w Nowych Oborzyskach, zm. 30.4.1969 roku.
Powstaniec Wielkopolski, Żołnierz Wojsk Wielkopolskich.
Syn Franciszka i Marianny z d. Gumpert.
Jan Cichocki w wieku 16 lat podjął pracę jako kolejarz. W 1916 roku został powołany do wojska niemieckiego. Walczył na froncie zachodnim we Francji, pod Verdun. Brał czynny udział w Powstaniu Wielkopolskim od 11.1.1919 roku w Kompani Kościańskiej pod dowództwem Stefana Maya. Brał udział w potyczkach pod Miejska Górką i Żakowem. Walczył w okolicach Leszna, Wolsztyna, Zbąszynia oraz pod Bydgoszczą. Po zakończeniu Powstania Wielkopolskiego przydzielony do 6. Pułku Strzelców Wielkopolskich w stopniu kaprala. Od 1920 roku uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej, walczył w okolicach Kijowa i Berdyczowa. Od 1921 do 1939 roku pracował w PKP. W czasie II wojny światowej został przymusowo skierowany do pracy w niemieckim pociągu roboczym w okolicach Leningradu, skąd kilka razy próbował uciekać do Polski. Po wojnie aż do emerytury pracował w PKP jako zawiadowca odcinka w Drezdenku. Odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym.
5. Stanisław Nowak
ur. 05.11.1899 roku w Betkowie, gm. Czempiń, zm. 26.9.1970 roku w Betkowie.
Powstaniec Wielkopolski, Żołnierz Wojsk Wielkopolskich.
Syn Andrzeja i Weroniki z d. Wojciechowskiej.
Stanisław Nowak przed I Wojną Światową ukończył szkołę powszechną. Przymusowo został wcielony do armii niemieckiej. W grudniu 1918 roku przystąpił do Powstania Wielkopolskiego, w składzie grupy Leszno. Wcielony do Wojska Polskiego, brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej jako sanitariusz. W 1923 roku zawarł związek małżeński z Marianną z d. Kapała. Z początkiem 1924 roku, z uwagi na duże bezrobocie w Polsce, wyjechał do Francji i podjął pracę w kopalni węgla. Na emigracji przyszła na świat trójka dzieci: Stanisława (1924 rok), Maurycy (1926 rok), Józef (1927 rok). W 1936 roku wrócił do Polski by objąć gospodarstwo po rodzicach w Betkowie. Rok później umarła jego żona. W 1939 roku zawarł kolejny związek małżeński, z Marią z d. Nowacką. W czasie okupacji mieszkali w Betkowie, gdzie urodziła się trójka dzieci: Helena (1940 rok), Bronisława (1942 rok), Mirosława (1943 rok). W 1948 roku kolejny raz owdowiał. W 1952 roku po raz trzeci zawarł związek małżeński z Marianną z d. Konieczną.
6. Stanisław Horyński – żołnierz walczący podczas II wojny światowej:
urodził się 7 maja 1909r. w Jaskółkach, gdzie spędził dzieciństwo. Później rodzina przeniosła się do Wolkowa. Z tego miejsca wyruszył na wojnę. Po przegranej kampanii wrześniowej przedostał się do Francji, a później do Anglii. Tam służył w Dywizjonie Myśliwskim 309, w plutonie magazynowym w stopniu kaprala, jako obsługa naziemna, numer ewidencyjny 792607. Po zakończeniu wojny w 1945 r. przedostał się do Belgii, gdzie przebywał dwa lata u zaprzyjaźnionej belgijskiej rodziny . Do Polski, do Wolkowa wrócił w 1947 r. Bojąc się prześladowania władz komunistycznych w Polsce przeniósł się wraz z rodziną na Ziemie Odzyskane, do Torzymia, gdzie pracował na początku w tartaku. Później został zatrudniony w Sanatorium Przeciwgruźliczym w Torzymiu, jako ogrodnik. W 1961 r. wrócił do Wielkopolski. Zamieszkał z żoną, synem i córką w Jasieniu, gdzie pracował jako ogrodnik w spółdzielni. Doczekał się tam emerytury. Umarł 9 października 1977 r. i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Starych Oborzyskach.
Cmentarz w Nowym Luboszu
relacja z 2018: TUTAJ
1. Franciszek Bartkowiak
Powstaniec Wielkopolski, Żołnierz Wojsk Wielkopolskich.
Ur.: 18.08.1900 r., Lubosz Nowy, zm. 1967 r.
Rodzice: Józef, Magdalena
Pochowany na cmentarzu komunalnym w Nowym Luboszu (Kw. III, Rz. 5, M. 12)
Należał do Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Franciszek Bartkowiak został siłą wcielony do armii niemieckiej. Na wieść o wybuchu Powstania Wielkopolskiego w dniu 06.01.1919 r. zgłosił się ochotniczo do oddziału por. Sikory i w dniu 09.01.1919 r. wyjechał na front pod Leszno i brał udział w bojach pod Żakowem, Lipnem i Klonówcem. W dniu 27.01.1919 r. przydzielony został do kompanii Stefana Maya, która weszła w skład 6 Pułku Strzelców Wielkopolskich (60 Pułk Piechoty Wielkopolskiej). Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, w „Wyprawie Kijowskiej”. Walczył pod Lwowem i Stanisławowem. W dniu 27.08.1921 r. został bezterminowo urlopowany. Po wojnie pracował jako murarz. W 1964 roku odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym.
2. Wacław Pawlik
Powstaniec Wielkopolski. Żołnierz Wojsk Wielkopolskich
Urodzony: 13.07.1900 r. Zmarł 13.02.1979 r.
Rodzice: Michał, Balbina z Zapłatów.
Pochowany na cmentarzu komunalnym w Nowym Luboszu (Kw. II, Rz. 8, M. 6)
Wacław Pawlik brał czynny udział w Powstaniu Wielkopolskim w 1 Kompanii Kościańskiej na odcinku pod Lesznem pod dowództwem kpt. Stefana Maya. Pod koniec lutego 1919r. wcielony został do 11 Pułku Strzelców Wielkopolskich (69 Pułk Piechoty). W 1939 r. został aresztowany przez gestapo i osadzony w obozie koncentracyjnym w Buchenwaldzie. W 1966 roku odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym.
3. Władysław Zastróżny
Powstaniec Wielkopolski. Żołnierz Wojsk Wielkopolskich
Ur.: 16.06.1898 r., Żydowo, zm. 01.07.1978 r.
Rodzice: Antoni, Cecylia
Pochowany na cmentarzu komunalnym w Nowym Luboszu (Kw. II, Rz. 3, M. 8)
Brał czynny udział w Powstaniu Wielkopolskim z bronią w ręku. Od dnia 27.12.1918 r. do dnia 07.01.1919 r. brał udział w walkach przy oswobodzeniu Poznania. Od 08.01.1919 r. w szeregach Kompanii Kościańskiej pod dowództwem Sikory, uczestniczył w walkach pod Lesznem. Po zakończeniu Powstania został przydzielony do 1 Pułku Strzelców Wielkopolskich (55 Poznański Pułk Piechoty) i zwolniony do rezerwy w 1921 r. Starszy, o 10 lat brat, też uczestniczył w Powstaniu Wielkopolskim. W czasie II wojny światowej zesłany na roboty przymusowe do Niemiec. W 1972 r. mianowany na podporucznika. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym. Po II wojnie światowej pracował, do emerytury, w zakładach H.C.P. w Poznaniu. Należał do ZBOWID-u.
4. Antoni Boiński – Żołnierz Wojska Polskiego.
Urodzony 25.02.1914 r. Stary Białcz pow. Kościan. Zmarł 28.07.1989 r.
Pochowany na cmentarzu komunalnym w Nowym Luboszu (Kw. II, Rz. 4, M. 6)
Od 1934 r. pracował jako robotnik kolejowy w PKP w Kościanie. W 1939 r. służył w 3 Pułku Lotniczym w Poznaniu w stopniu starszego szeregowego. W 1940 r. przedostał się do Francji i wstąpił do odradzającego się Wojska Polskiego. Po upadku Francji dotarł do Wielkiej Brytanii i został przydzielony do 302 Poznańskiego Dywizjonu Myśliwskiego – 131 Skrzydło Myśliwskie, gdzie w stopniu kaprala pełnił funkcję kierowcy. Stopień brytyjski: LAC -706074 nr sł. RAF. Żonaty. Odznaczony Medalem Lotniczym.
5. Jan Cejza – żołnierz Wojska Polskiego.
Urodzony 10.03.1915 r. w Nowy Lubosz. Zmarł 13.04.1982 r.
Pochowany na cmentarzu komunalnym w Nowym Luboszu (Kw. II, Rz. 3, M. 6)
Czeladnik w zawodzie stolarz meblowy w Kościanie. Od listopada 1938 r. w batalionie szkolnym w Świeciu nad Wisłą. Brał udział w Kampanii Wrześniowej, następnie przez Rosję dostał się do Anglii. Od lipca 1942 r. przydzielony do 316 Warszawskiego Dywizjonu Myśliwskiego, następnie do 302 Poznańskiego Dywizjonu Myśliwskiego i 308 Krakowskiego Dywizjonu Myśliwskiego, gdzie w stopniu plutonowego pełnił funkcję mechanika płatowcowego i rusznikarza. Stopień brytyjski: LAC -703353 nr sł. RAF. Odznaczony Medalem Lotniczym.
Cmentarz w Bonikowie
relacja: TUTAJ
1. Franciszek Urbański, urodzony 1892.12.03 w Darnowie, zmarł 1970.08.09. Rodzice: Walenty i Józefa. Franciszek Urbański brał czynny udział w Powstaniu Wielkopolskim. Od 01.01.1919 w oddziale z Konojadu, którego dowódcą był kpt. Frąckowiak. Udział w walkach pod Wolsztynem. Od 17.01.1919 w Kompanii Kościańskiej na froncie południowym. Po zakończeniu Powstania Wielkopolskiego zwolniony z wojska jako rocznik niepoborowy, w stopniu kaprala. Uchwałą Rady Państwa z 1958 r odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym. Tablica ustawiona przez rodzinę, Koło Przyjaciół Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu, Stowarzyszenie im. Kościańskiej Rezerwy Skautowej i Gminę Kościan.
2. Józef Skrzypek, żołnierz Wojsk Wielkopolskich. Rodzice: Jan i Józefa z d. Matuszczak. Urodzony 03.07.1898 r w Bonikowie, zmarł 04.08.1976 r. W czasie I Wojny Światowej przymusowo powołany do armii niemieckiej. Na wieść o rezygnacji Wilhelma II z tronu i kapitulacji wojsk niemieckich z grupą Polaków wsiadł do pociągu wracającego z pierwszej linii frontu i tak dostał się do domu. Tutaj zgłosił się do Kompanii Kościańskiej dowodzonej przez Stefana Maya. Brał udział w walkach w stopniu szeregowca na odcinku Leszno i Wolsztyn. Po sformowaniu regularnych jednostek wojskowych przez ppłk. Śliwińskiego i ppłk. Szyszkę wstąpił do 6 Pułku Strzelców Wielkopolskich. Po zakończeniu działań wojennych rozpoczął pracę w Związku Melioracji Obry i Dorzecza na stanowisku kierownika. Okres okupacji przepracował na tym samym stanowisku, przyjmując do pracy poszukiwanych przez gestapo. Wysyłał ich na najdalsze odcinki pracy pod przybranymi nazwiskami. Dla kilkunastu postarał się o podrobione dowody, aby mogli się przedostać do Generalnej Guberni. Całą okupację pracował na tym stanowisku, także po wojnie aż do czasu przejścia na emeryturę. W 1972 r mianowany na stopień podporucznika. Uchwałą Rady Państwa z dnia 06.02.1974 r odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym.
3. Stanisław Woliński – Powstaniec Wielkopolski, urodzony 10.11.1897 r., zmarł w 1952 r.